Ostleben Uberladebahnhof

Na het stoppen met de modelbaan “GuST Ostleben” is het eindelijk tijd om een nieuwe modelbaan te bouwen: “Ostleben Uberladebahnhof”. Wat gaat het worden? 

Laten we beginnen met wat het niet gaat worden. Het wordt geen schaal N modelbaan meer, maar een modelbaan in de schaal II. Dus geen 1:160, maar 1:22,5. Hoe ziet dat eruit in verhouding tot schaal N? Nou…. zo dus:

Schaal II is vergelijkbaar met wat we kennen van de tuinbanen in spoor G die je soms buiten ziet die worden gemaakt door o.a. LGB en Piko, maar er is één verschil…….. of eigenlijk meerdere…. Laten we het proberen uit te leggen. “Schaal” G bestaat eigenlijk niet. (Zie nem 010). We kennen het wel in de volksmond, maar volgens de NEM normen is er geen schaal G. Die G staat voor Gartenbahn dus in het Nederlands: Tuinbaan. Primair wordt het dus in de tuin gebruikt, maar dat gaan wij dus niet doen. We hebben niet eens een tuin. Dus dat vraagt om een iets andere aanpak. Maar eerst….. Er is wat vreemds met veel spoor G modellen.

• Alhoewel het dus 1:22,5 zou moeten zijn is het in de praktijk dus niet altijd zo. Het zweeft ergens rond de +/- 1:20 tot +/- 1:30. 
• De bovenkant van veel modellen is veelal ergens rond de 1:22,5 echter de spoorbreedte is geen normaalspoor, maar smalspoor. Dat betekend in de praktijk dat veel modellen dus een (in verhouding) een te grote bovenkant hebben in verhouding met de dus te smalle wielstellen. En dat ziet er soms “komisch” uit. Je zou het soms zelf lelijk kunnen noemen… Neem nu onderstaand voorbeeld. Als je dit omrekent naar 1:1 kom je uit op een breedte die teveel is voor smalspoor, maar weer te smal voor normaalspoor….. De lengte van de wagen die we aan het opmeten waren klopte dan wel weer 100% met normaalspoor, maar zou dan weer veel te lang zijn geweest voor smalspoor.

• Het duw en trekwerk bij smalspoorbanen is veelal met één centrale buffer. Onderstaand plaatje zou voor smalspoor veelal correct zijn:

 

• Maar veel modellen in spoor G hebben weer de normale buffers die we kennen binnen het normaalspoor bedrijf. En dat de afstand tussen de buffers voor normaalspoor dan totaal niet klopt (ze staan nu veel te dicht bij elkaar) is inmiddels ook wel duidelijk denken we… 

• De spoorbreedte in schaal G is 45mm. En dat is dus smalspoor. Het gebruikte smalspoor bij G is 1000mm breed en als je dit dus omrekent naar 1:22,5 kom je uit op een modelspoorbreedte van 44,44mm. Dat klopt dus wel aardig. 
• Pak je nu echter normaalspoor (wat in het echt 1435mm is) en dat omrekent naar 1:22,5 kom je uit op 63,77mm. Dus de standaard LGB rails zijn smalspoor en geen normaalspoor, maar de opbouw van veel materieel is qua maatvoering wel weer normaalspoor…. 
• De LGB / Piko rails hebben een profiel hoogte van 8.44mm. (Code 332) Als je dit omrekent naar 1:1 kom je op een hoogte uit die echt niet klopt.
• In Schaal N waren de koppelingen al lomp maar gezien de werkbaarheid (je moet nog wel kunnen aankoppelen met je grote mensen vingers) snappen we dat nog. In schaal G… snappen we dat niet echt. Enorme brokken plastic die niets met de werkelijkheid te maken hebben. 

Eerlijkheid gebied wel te zeggen dat ook spoor G natuurlijk al een paar jaar bestaat en dat, toen het uitgevonden werd, het met de technieken van toen is bedacht als een soort van Norm. En dat je er dan ook nog even bij moet bedenken dat het wel buiten moet kunnen rijden, in sneeuw en in de volle zon en het liefst ook door kinderhanden gebruikt mag worden zonder dat alles afbreekt. Dus een aantal zaken zijn wel verklaarbaar, maar je kunt je inmiddels wel vragen stellen of we het tegenwoordig nog zo hadden gedaan als we spoor G nu opnieuw zouden uitvinden. N.a.w. niet, maar om nu ineens alles opnieuw te gaan produceren is niet te betalen en dan produceer je ook weer iets wat niet compatible is met wat er al op de markt was. Maar goed, als je er nu onbevooroordeeld naar zou kijken kloppen er dus (naar ons idee) teveel zaken niet. 

Om het nog duidelijker te maken….. aan de linkerkant zie je een as met een normaalspoor breedte. Aan de rechterkant een as die standaard onder een Piko G wagen zat…. De bovenkant van de wagen (de bak) is wel “een soort van” normaalspoor, de assen die eronder zitten alles behalve dat….. het komt er niet eens bij in de buurt. 

We hadden het al over de afstand tussen de buffers. Aan de linkerkant de buffers die qua schaal redelijk overeenkomen met de buffers op normaalspoor. Aan de rechterkant weer de buffers die op een standaard G wagen zaten. Zoals je kunt zien zit daar “iets” verschil in….. en dat ziet er nogal vreemd uit als je sommige modellen dus eens goed onder de loupe neemt. Niet alleen zijn de buffers dus te klein en te kort, ook de afstand tussen de buffers klopt dus niet. Zou de bovenbouw (de bak) nu wel smalspoor zijn geweest dan was het een ander verhaal geweest, maar de bak zelf is als we die nameten toch echt normaalspoor 1:22,5 en geen bovenbouw voor een smalspoorwagen. Dus de verhoudingen kloppen soms totaal niet. Ook de vorm van de buffers zelf is niet correct bij de buffers die standaard erop zitten. Normaal gesproken is minimaal 1 buffer bol… en bij de meegeleverde buffers… zijn ze beide plat. 

Maar nu genoeg gezeurd. Dat gezeur verveelt snel, dus tijd om te gaan bouwen en tijd voor oplossingen voor zover die redelijk te doen zijn. Wat gaan we doen als het lukt:

•  Loks en wagens worden zoveel mogelijk echt smalspoor of idem normaalspoor. Qua schaal staat dit bekend als schaal II (normaalspoor) of IIm (smalspoor). Dus dat betekend veelal dat of de onderbouw of de bovenbouw van wagons moet worden aangepast om het wel netjes 1:22,5 te maken.
• Een klein schaalverschil vinden we prima, maar een 1:29 is echt te bruut. Dus qua modellen valt het e.e.a. af of ook dat moet worden verbouwd. 
• Als er een normaalspoor-wagon bij de baan komt, betekend het dus dat die dus niet zomaar op dat smalspoor kan rijden en moeten we er dus speciale rolwagens voor gaan gebruiken. Net zoals in het echt. 
• Die normaalspoor-wagon zal dus ook moeten worden verbouwd qua duw en trekwerk en ook de spoorbreedte moet dan dus 64mm worden.
• De standaard koppelingen gaan de prullenbak in en daar moeten we dus iets anders op verzinnen wat beter in de buurt komt van het voorbeeld. 
• Het normaalspoor wordt dus (en dat is in de handel redelijk verkrijgbaar en anders bouwen we het zelf wel) 64mm. 
• De spoorstaaf hoogte is nog iets waar we nog geen oplossing voor hebben gevonden. De standaard LGB rails zijn eigenlijk te hoog, maar alle andere varianten die wel een betere profiel hoogte hebben (en waar we smal en breedspoor op kunnen rijden) kosten een klein kapitaaltje… vooral de wissels. En alhoewel we er maar eentje nodig zijn, is één wissel van 499 Euro…. niet iets wat binnen ons budget past…. Dat wordt dus nog even nadenken wat daarvoor de oplossing gaat worden… 

En hoe zien die rails eruit dan? Nou, in het echte smalspoor kwamen we dit tegen en dat willen we dus ook gaan nabouwen in schaal IIm:

Dus dan krijg je een combinatie tussen normaalspoor, smalspoor, standaard bielsen en Y bielsen zoals je hierboven ziet. En dat alles door elkaar heen. Maar daarmee is de uitdaging nog niet compleet…. De meeste modelbanen in schaal IIm (of G) liggen in de tuin en zijn groot. Heel groot. En dat gaan we dus ook niet doen. 

Onze nieuwe baan wordt…… 2,44 meter lang… en 0,60 meter breed. Maximaal. En dan wel in schaal II(m) in de combinatie met smalspoor en breedspoor. Hoeveel ruimte voor je spoor geeft dat dan? Nou…. zoveel….

En zo heb je een leuke uitdaging. Helemaal als je ziet wat voor lok we erop willen gaan zetten. In model heeft die lok een lengte van (ongeveer) 54,3 centimeter. In de lengte heb je dan nog 1,85 meter over om uberhaupt te kunnen rijden…. past net. 🙂  

Waarom deze kwelling? Nou, in schaal N hadden we op een lengte van 2,40*0.60 meter in verhouding zeeen van ruimte en we hebben er op de vorige modelbaan een compleet station in gekregen inclusief S bahn station en een werkplaats. Prachtig om mee te rijden (jaren van genoten) maar om te bouwen…. vonden we het aan het eind allemaal niet zo spannend meer. Een wagonnetje koop je kant en klaar, je zet het op de rails en klaar ben je. Als je er echt nog wat aan wilt doen kun je het nog wat vervuilen maar daarmee hield het wel een beetje op. 

Auto’s idem. Je koopt het, zet het op de baan en klaar is het weer. Ja, je kunt de modelspoor auto’s nog wel wat verbeteren maar ook dan ben je in een half uurtje wel weer klaar. Dus al met al wat het naar ons gevoel nog steeds teveel kopen en te weinig kunnen bouwen. En zoals het spreekwoord luidt “Het bezit van de zaak is het einde van het vermaak” (je koopt het, zet het neer en klaar ben je weer) waren we er na meer dan 20 jaar klaar met schaal N en waren we klaar voor een andere richting. Minder rijden, meer zelf (ver)bouwen. 

In een grotere schaal is dat ineens een heel ander verhaal (Zie bijvoorbeeld ons oudere project https://www.nproject.org/minidiorama/minidiorama-wagon ). Iedere klinknagel kun je zelf maken als je wilt, ieder spoortje roest is mooi na te bootsen, poppetjes kunnen ineens aangedreven worden waardoor hoofdjes en armpjes kunnen bewegen, deuren kun je open laten gaan, auto’s kunnen rijden en ga zo maar door. Of je het werkelijk wilt is je eigen keuze, maar gezien de grootte van het geheel kan er ineens veel meer qua bouwen.

Gaan we ons kwellen met een 100% nabootsing van de werkelijkheid? Nee, dat zeker ook niet, het moet wel een hobby blijven. Ook wij hebben onze grens aan kennis en kunde, dus ergens zullen we ons zeker de bekende dichterlijke vrijheid gunnen, maar we gaan wel proberen er zo leuk mogelijk bij in de buurt te komen. 

Nu valt die “kwelling” ook nog wel redelijk mee eerlijk gezegd. Als je een beetje zoekt op internet vindt je meer hobbyisten die tegen hetzelfde probleem aan zijn gelopen en dus is er een hele handel in verbouw onderdelen om bijvoorbeeld zo’n “halve soort van” smalspoor frankensteinwagen om te bouwen naar iets wat veel meer in de buurt komt van echt smalspoor of echt normaalspoor. Niet dat alles klik klak klaar wordt aangeleverd, maar je komt een heel eind als je zoekt. 

En dat gaan we dus doen. Een (in verhouding) mega grote schaal op een (idem) héél klein oppervlak. Dus rijden wordt bijzaak, bouwen en de details daarentegen de hoofdzaak. Weer eens wat anders dan anders. Bouwen, verbouwen en slopen en weer opbouwen.  En wat heb je daar aan als lezer als je zelf geen spoor G of II rijdt? Een boom blijft een boom, een auto een auto, stoeptegels blijven stoeptegels en vervuilen blijft vervuilen. Dus de meeste tips kun je gewoon gebruiken in de schaal waarin je zelf rijdt. 

Oh ja… het wordt natuurlijk gewoon weer Oost Duits, met hamer en sikkel, voorzien van verschrikkelijke muziek en het geheel speelt zich weer af in het fictieve stadje Ostleben. 

We houden je op de hoogte via de site en wensen je alvast veel lees en leerplezier!