Onderhoud en schoonmaken van de rails
Het schoonmaken van je rails is een klusje wat steeds weer terugkomt. Wat zijn de verschillende manieren van poetsen en wat werkt het beste? (of niet..)
Helaas is niet te stellen dat er één manier is van schoonmaken die HET beste is. Iedere modelbaan is anders, ieder spoor is anders en rails in een tunnel reinigen vergt een andere methode dan spoor op een rangeerterrein. Per methode (die we zelf hebben gebruikt) zullen we de voordelen en de nadelen aangeven die we zelf hebben ervaren:
Afgezien van het beter poets en boenwerk is het ook aan te raden om zo nu en dan eens een stofzuiger over je sporen heen te halen. Losse rommel gaat anders tussen de wielen inzitten en dan moet je de locomotieven weer extra gaan schoonmaken. Ook leuk, maar beter voorkomen dan genezen.
Railgum poetsblok
Een railgum / poetsblok is een blokje van zacht, maar toch war ruw materiaal waarmee de rail als het ware schoongegumd wordt.
De voordelen:
• Kosten: Een railgum kost een goede 5 tot 10 euro en je doet er jaren mee.
• Gebruiksgemak: werkt altijd, iedereen snapt het en is doeltreffend tegen vastzittend vuil.
De nadelen:
• Je moet zelf poetsen.
• Je komt niet makkelijk in tunnels e.d.
• Krasjes: Met een railgum maak je theoretisch kleine krasjes in je rails, waar in de toekomst weer sneller vuil in plakken en dus zou je vaker moeten poetsen. Persoonlijk vinden we dat nogal erg theoretisch en is het poetsblokje zeker favoriet.
Alhoewel de naam anders doet vermoeden moet je de modelbaan met een poetsblokje niet gaan poetsen, maar eerder afvegen.
Vilten vloerdop
Je kent ze n.a.w. wel. De anti krasdoppen onder de stoelen met een laagje hard(!) vilt. Dit is een erg goed alternatief voor de railgum / het poetsblok.
De voordelen:
• Kosten: Kost weinig tot niets en je doet er jaren mee.
• Gebruiksgemak: werkt altijd, iedereen snapt het en is doeltreffend tegen vastzittend vuil.
De nadelen:
• Je moet zelf poetsen.
• Je komt niet makkelijk bij de rails in tunnels e.d, maar als je het op een stokje monteert werkt het ook prima.
Schuurpapier en veilen
Het spul wat je gebruikt als je je huis gaat schilderen en wat je gebruikt om wellicht te klussen aan je auto of tuinhuisje.
Voordelen:
• Inderdaad, het vuil is weg, maar poets je ook je auto met schuurpapier? Dan is het vuil toch ook weg?? Inderdaad….voor dit doel heeft schuurpapier geen voordelen.
Nadelen:
• Het maakt krassen in je spoor en het vuil zit er dus binnen de kortste keren in. NOOIT gebruiken is het devies.
• Inderdaad, alleen te gebruiken als je je huis gaat schilderen en verder niet in de buurt van je modeltrein laten komen.
Spiritus wasbenzine en alcohol
In bijna ieder huis aanwezig, de standaard schoonmaakspullen. Neem een doekje, maak het nat, poets je rails en het vuil lost op.
De voordelen:
• Kosten: Kost weinig tot niets en je doet er jaren mee.
• Gebruiksgemak: werkt altijd, iedereen snapt het en is doeltreffend tegen vastzittend vuil.
De nadelen:
• Je moet zelf poetsen.
• Je komt niet makkelijk in tunnels e.d, maar met een doekje op een stokje werkt het prima.
• Oplosmiddelen… de naam zegt het wel, het kan je baanstukken laten verkleuren en ballast oplossen als het niet goed vastzit.
Goed werkende schoonmaakmiddelen zijn o.a. isopropylalcohol ook wel isopropanol genaamd. Dat koop je bij de drogist / apotheek. Tip: zoek eens naar ruitenwisservloeistof op basis van isopropanol. Werkt perfect, kost weinig en je doet jaaaaaren met 5 liter. Wel één “maar”: het MOET wel op de verpakking staat dat er isopropanol in zit, anders niet kopen!
Alhoewel terpentine een goed schoonmaakmiddel lijkt, is dit het absoluut niet. In tegenstelling tot wasbenzine laat terpentine een vettige laag achter die goede geleiding tegenhoudt met alle gevolgen van dien.
Contactspray
Niet gebruiken: Dat lijkt prima spul, maar…. De oxide-oplossende werking ervan houdt niet bij toverslag op wanneer de oxides op zijn: dan vreet het spul vrolijk verder. De fabrikant geeft in zijn documentatie ook aan dat, wanneer contact 60 zijn werk heeft gedaan, het object met WL, ook van Kontaktchemie, moet worden schoon gespoeld. En dat is dan weer niet te doen bij rails die al op je baan liggen…
SR 24
SR 24 is railreinigingsolie en wordt gemaakt door de firma Herkat.
Voordelen:
• Maakt prima schoon
• Goed verkrijgbaar in de modelspoorwinkel
• Handige verpakking
Nadelen:
• • Je komt niet makkelijk in tunnels e.d, maar als je wat op een doekje op een stokje doet werkt het prima.
Koper- of zilverpoets
Om je rails eens grondig te reinigen en weer mooi te polijsten.
Voordelen:
• Polijst de rails als er krasjes in zijn gekomen.
• Smerige rails zijn er goed mee schoon te maken.
Nadelen:
• De vlekken die je maakt op je ballast en andere plastic delen krijg je er NOOIT meer uit.
• Het stinkt.
Wagons met een poetsblokje
Een wagon met daaronder een stukje railgum gemonteerd. Laat het duwen door een locomotief en je loc rijdt over de net gepoetste rails zo heen.
De voordelen:
• Kosten: Een poetswagon met een railgum eronder kost een goede 15 tot 20 euro en je doet er jaren mee. Losse blokjes zijn ook goed verkrijgbaar.
• Gebruiksgemak: werkt altijd, iedereen snapt het en is doeltreffend tegen vastzittend vuil.
De nadelen:
• Krasjes: Met deze methode maak je theoretisch hele kleine krasjes in je rails. Daar zou in de toekomst sneller vuil in plakken en dus zou je vaker moeten poetsen…. In de praktijk poetst het ding zo zacht over de rails dat wij dat theoretische nadeel zelf nooit heb ondervonden.
• Je moet er een redelijk zware locomotief voorzetten. Het ding sleept toch wel aardig over de baan en een kleine locomotief heeft het er dan best druk mee.
Wagons met een viltje tussen de assen gemonteerd
Er zijn los verkrijgbare houdertjes met vilt (Noah artikel nummers 60157 voor H0, 60158 voor N en 60159 voor TT) die je tussen de assen van een wagon kunt klikken, en de wagons die compleet met houdertje worden verkocht. (Herkat)
Voordelen:
• De losse clips zijn niet duur.
• Ook nat te gebruiken met een oplosmiddel.
• De tankwagons compleet met viltje kun je vullen met SR24 en dat maakt het viltje nat.
Nadelen:
• Minder makkelijk verkrijgbaar
• Eigenlijk alleen getrokken goed te gebruiken, geduwd zijn de ervaringen minder goed.
• Als je de losse clipjes gebruikt: gezien het gewicht van het ding veegt het niet de zwaardere vervuilingen weg.
• Als je de tankwagons gebruikt compleet met clipje gaat het met een gevulde tank wel goed.
Wagons met roterende borstels:
Onder een speciale wagon zitten roterende viltjes.
Voordelen:
• Maakt goed schoon.
• Je kunt de viltjes een druppel SR24 meegeven en zo het vuil nog makkelijker verwijderen.
Nadelen:
• Laat de rommel die je eraf poetst liggen naast de baan.
• Mechanisch aangedreven en je bent een redelijk sterke locomotief nodig om hem te trekken.
Wagons met roterende borstels en stofzuigers:
Met een motortje in een wagon wordt een poetsborstel aangedreven die de rails boent en een stofzuiger ruimt daarna direct de troep op. Leveranciers zijn bijvoorbeeld Lux en Tomix. Gebruik alleen wel de vilten poetsschijven die erbij zitten en niet de verkrijgbare versies met “schuurpapier”.
Voordelen:
• Maakt de rails echt goed schoon!
Nadelen:
• Prijs. Een goede 50 euro kost het wel, en houdt er rekening mee dat op een digitale modelbaan je dus ook de digitale versie moet kopen of de analoge moet ombouwen met een decoder. De analoge versie inzetten op een digitale baan is NIET aan te raden.
• Het ding is een stofzuiger en klinkt ook als een stofzuiger.
Locomotieven met roterende borstels:
Zelf aangedreven railvoertuig (als voorbeeld Fleischmann 7968 of 87968) met daaronder een set roterende borstels
Voordelen:
• Het staat leuk op je baan.
Nadelen:
• De prijs. Nieuw minimaal 100 Euro
• Als de rails vuil is, hoe kan een locomotief daar dan komen om het te poetsen?
• Stroomafname over het algemeen: slecht.
Glasvezelpotlood:
Een speciale vermelding is er voor het glasvezelpotlood (ook wel glaspotlood genaamd). Het is een soort van vulpotlood met een bundeltje “glasvezels” i.p.v. een potlood vulling. Verkrijgbaar via de electronica winkels en www.GMenS.nl. Hiermee kun je perfect(!) de hartstukken en contactjes van je wissels schoonmaken aangezien je op die plaatsen niet kunt komen met je railgum of welke andere poetstechniek dan ook.
Voordelen:
• Simpel, doeltreffend en goedkoop.
Nadelen:
• Tijdens het poetsen slijt het glasvulsel en breken er stukjes af die je niet in je ogen of vingers wilt hebben. Dus tijdens het gebruik wel even een bril op en ook even handschoentjes aan.
Geen glasvezelpotlood? Dan is het gebruiken van een tandenborstel met wat poetsmiddel ook een goede optie om de wissels schoon te maken. Wel heb je als nadeel dat je met dat schoonmaakmiddel (alcohol, wasbenzine, sr24 etc etc etc) het plastic van je wissel kunt aantasten of de verf die je hebt aangebracht om te weatheren verwijderd.
Eindconclusie:
Zonder poetsen gaat het niet, dus je moet (uiteindelijk) toch aan de schoonmaak. Met de standaard spullen gaat het prima (doeken en schoonmaakmiddelen) en wat ook erg goed werkt, is een locomotief die een wagon met poetsblokje en stofzuiger duwt, zo blijven ook de sporen op de lastig bereikbare plekken ook schoon en goed bereikbaar. Een must is eigenlijk wel het glasvezelpotlood, kost weinig en je hebt er veel plezier van.
En wat voor jou het beste is? Dat kun je alleen zelf bepalen want iedere modelbaan is anders, zo ook eenieder zijn smaak en portemonnee.
Goede uitleg
Zeer goede uitleg
Prima info voor de beginnende modelspoorbouwer zoals ik. Dank hier voor
Je poetst je auto niet met schuurpapier wordt gezegd. Niet helemaal mee eens. Er wordt wel schuurpapier gebruikt bij onderhoud van autolak. Alleen niet met korrelgrootte 80 of 120 maar met korrelgrootte 2500 of 3500. Dit is om autolak te polijsten. Ik gebruik dit voor mijn rails en werkt veel beter dan een railgum. Op het werk gecontroleerd met microscoop.
Ik zie en hoor ook tips over ATF, een olie voor auto’s met een automatische transmissie. Heeft iemand daar ervaring mee ?
Zie: https://www.nproject.org/nl/onderhoud/atf-vloeistof-een-wonder-voor-de-stroomafname-van-de-treinen-op-de-rails/