Het stoomdepot
Het stoomdepot is in model erg leuk om op te nemen in je baanplan aangezien je op een relatief kleine oppervlakte heel(!) veel beweging en handelingen kunt laten uitvoeren. (al dan niet geautomatiseerd) Hoe ging het vroeger in het echt? Een generieke uitleg van de handelingen in het depot:
Als een locomotief terug kwam van dienst werden er een aantal zaken uitgevoerd voordat de locomotief werd opgesteld voor de volgende dag. Aangezien het aan het eind van de dag best wel druk kon worden was het de bedoeling alle handelingen zo deficiënt mogelijk uit te voeren, en de andere treinen niet “in de wielen” te rijden. Zo mogelijk moesten meerdere locs achter elkaar de stappen kunnen doorlopen waarvoor er dus wel ruimte moest zijn op de verzorgings- sporen. Verder moest de draaischijf altijd bereikbaar blijven en liep er dus om de verzorgingssporen heen altijd een extra vrij spoor om dat te garanderen.
Stap voor stap:
Stap 1a: Na terugkomst werden de kolen weer aangevuld. Een locomotief verbruikt aardig wat kolen op een dag, en bij een groter depot werden de kolen dan ook met een kraan in de tender gekiept, in een kleiner depot ook wel handmatig in manden. Een grote kraan is dus zeker niet verplicht, zo ook een grote kolenvoorraad. Bedenk dus wat er in het echt ook zou zijn gebouwd, en of dat in verhouding staat tot wat je uitbeeld. Als er maar één lokomotief per dag wordt verzorgd is een groot kolenpark dus overbodig.
–
Stap 1b: Heb je geen kolen gestookte stoomlocomotief, maar een oliegestookte stoomlocomotief? Dan moet er ook nog een tankplaats aanwezig zijn voor de locomotief. Veelal was die qua routering gesitueerd op dezelfde plek als de kolenbunker, maar aangezien oliestook later werd uitgevonden als kolenstook was er niet altijd nog plek op de locatie die het meest ideaal was. Afwijken kan m.i. dus prima en verantwoord zonder de realiteit geweld aan te doen.
–
Stap 2: Tijdens het verbrandingsproces van de kolen zal niet alles kunnen verbranden, en de troep die dan overblijft (naast roet) heten "slakken". De hoeveelheid slakken ligt aan de kwaliteit van de kolen. Goede kolen geven weinig tot geen slakken, slechte kolen meer tot heel veel. De volgende stap was dus alle as en slakken uit de locomotief te verwijderen. Voor op de stoomlocomotief werd de ketel opgemaakt (de rookkast) en werd de as eruit geschept, en onder de loc werd een klep losgetrokken waardoor de rommel (de slakken) in een soort kelder tussen de sporen terecht kwam. Aangezien die massa nogal heet was stond er altijd een waterkraan naast om de boel nat te houden. De slakken werden periodiek verwijderd met bakken die m.b.v. een kraantje uit die kuil moesten worden getild en werden geleegd in een wagon of in een aparte opslag plek. Bij de slakkenkuil zal er dus ook een klein kraantje aanwezig moeten zijn om dat te doen. Een andere methode was om water in de slakkenkuil te zetten waardoor alle as en rommel daarin viel. Op die manier werd brand voorkomen en het eruit halen met een kraan was zo ook eenvoudiger. Als je een klein depot hebt is een kleine kuil waar je de as met de hand uitschept voldoende. Een kraan is dan ook niet nodig, maar wel "handjes"….
–
Stap 3: Daarna kon er water ingenomen worden. Aangezien een locomotief nogal wat water verbruikt, en ook tijdens de dienst nogal eens “dorst” had, waren er een redelijk aantal waterkranen aanwezig in elk depot waardoor er ook water kon worden ingenomen buiten het grote schoonmaak en aanvul proces om. Voorzie je depot dus altijd van voldoende waterkranen en een watertoren om die kranen te kunnen gebruiken. Verder horen er bij een watertoren ook nog wat kleine gebouwtjes voor de pompinstallaties die benodigd zijn.
–
Stap 4: Om te kunnen remmen is een locomotief droog zand nodig. Dat werd handmatig (emmers) of met een zandinstallatie aangevuld. Aangezien het zand er droog in moet komen (anders gaat het klonteren en verstoppen de leidingen) zal er ergens op het terrein ook een huisje staan om het zand droog te maken en op te slaan. Bedenk ook hoe het zand wordt aangevoerd naar die opslag toe (veelal met een wagon met zand) en hoe het van de wagon in het zandhuisje komt. Handmatig met emmers, of met een kraan? Wellicht is de kraan voor de kolen groot genoeg en heeft die voldoende bereik om ook dit uit te kunnen voeren? Bedenk dat ook in het "grote voorbeeld" een kraan geld kost, dus het combineren van functies was daar ook al een "must".
–
Stap 5: Nu de locomotief helemaal klaar is kan deze worden gekeerd op de draaischijf en worden opgesteld op één van de opstelsporen voor de volgende dag. Daar wordt de locomotief ook nog aan de buitenkant goed gereinigd en gepoetst. Kleine werkzaamheden moeten worden in de avonden uitgevoerd in een opstelloods zodat de locomotief de volgende morgen weer klaar is.
–
Stap 6: Voordat de volgende dag kan worden begonnen moeten de papieren van de dienst worden opgehaald op kantoor. Te denken valt aan het reparatie logboek van de desbetreffende lokomotief, de sleutels van de lokomotief (indien van toepassing), lastgevingen voor de baanvakken die bereden gaan worden en natuurlijk de dienstregeling van die dag. Pas nadat deze papierwinkel was ingevuld mocht het personeel beginnen met de dienst.
Stap 7: Nu moet er onder de locomotief worden gekeken of alles nog goed vastzit in een inspectie of werkkuil die in (of vlak bij) de loods aanwezig is. Meestal bevondt de inspectiekuil zich trouwens in de loods, maar een kuil buiten is wellicht leuker voor je modelbaan. Dit kwam in werkelijk wel voor, maar zoals gezegd was dat eerder uitzondering dan regel. In weer en wind je lokomotief aan de onderkant controleren was geen pretje. Verder dient er o.a. een remproef te worden afgenomen en gecontroleerd worden of er nergens lekken zijn in de systemen. Ook wordt nogmaals gecontroleerd of er voldoende kolen en water aanwezig is, want wie zegt dat dit gisteren netjes is uitgevoerd……
–
Stap 8: Nu pas mag de locomotief rustig worden opgestookt met takkenbossen en oude lappen. Opstoken met alleen kolen gaat te snel en geeft problemen, vandaar de takkenbossen. Die moeten dus ook nog ergens worden opgeslagen in een eigen gebouwtje. Tijdens het opstoken van de lokomotief worden ook alle draaiende delen gesmeerd.
–
Stap 9: Nu de lokomotief op druk is, alles gesmeerd en gecontroleerd is mag de lokomotief de "dienst in". Aangezien je met een volle watertank je dienst wilt beginnen, en door al het werk tijdens het opstoken en wellicht wachten op orders er al weer redelijk wat water weg is, vul je de watervoorraad weer bij vlak voor vertrek. Om die reden staan er dus ook waterkranen bij het omloopspoor aangezien de verzorgingssporen in principe éénrichting verkeer is.
–
Stap 9: en de wissels kunnen voor vertrek goed worden gezet in het seinhuis.
–
Stap 10: periodiek moeten ook de vlampijpen nog worden uitgeblazen met hoge druk lucht, dus ergens in het depot, op een plek waar niemand er last van had (het was een smerige klus) was er ook nog een kleine installatie om dat uit te voeren.
–
Indien mogelijk zijn bij alle stappen foto's toegevoegd van standaard bouwpakketten die in de handel goed zijn te verkrijgen. De meeste foto's zijn van Faller bouwpakketten m.u.v. de takkenloods die van NDetail.de is.
