Onderhoud van de locomotief
Net als je eigen fiets of auto heeft een modeltrein ook onderhoud nodig. Na verloop van tijd wordt de olie oud, komt er stof en rommel in de draaiende delen en gaan rubbers verharden. Net als je auto heb je ook een kleine en grote onderhoudbeurt voor je trein en moet je die schoonmaken.
In dit artikel wordt het onderhoud en schoonmaken van de locomotief opgedeeld in de volgende twee onderdelen:
De kleine onderhoudsbeurt voor modeltreinen:
- Klein onderhoud
- Schoonmaken van de wielen
- Schoonmaken van de buitenkant van de locomotief
De grote onderhoudsbeurtvoor modeltreinen:
- Groot onderhoud
- Voordat je begint
- Demontage
- Schoonmaken van de motor
- Vervangen van de koolborstels
- Schoonmaken van de wielen en stroomafnemers
- Smeren van de draaiende delen
- Testen en inbedrijfstelling
Het kleine onderhoud doe je na een maandje rijden. Het bestaat uit niets meer dan het schoonmaken van de wielen en wat afstoffen van de buitenkant. De loc hoeft niet uit elkaar en je bent er zo klaar mee.
Het schoonmaken van de wielen:
Kijk hier voor het schoonmaken van de wielen.
Het schoonmaken van de buitenkant van de lokomotief:
De buitenkant kan het beste worden schoongemaakt met een schone droge doek, of een kleine zachte kwast. Het voordeel van het periodiek schoonmaken van de kap is dat vuil zich niet vastzet en je het er dus zo weer afhaalt.
Wacht je te lang met het schoonmaken dan komt er meestal een grijze kleverige stofwaas over je lok en rest er niets anders dan met een lauw sopje de locomotief / kap zachtjes afspoelen met lauw water. Pas op met alle(!) reinigingsmiddelen aangezien dat de lak, letters en andere details kan aantasten. Terpetine, wasbenzine en dergelijk zijn dus uit den boze en sommige zepen tasten de letters ook al aan….. temeer een reden om je treinen wat vaker met een kwastje af te nemen.
Begint je locomotief slechter te lopen? Tijd voor groot onderhoud. Je hele locomotief gaat nu uit elkaar en sommige delen gaan we vervangen.
Voordat je begint:
Aangezien je locomotief uit kleine delen bestaat is het handig om dat te doen op schone werktafel, zonder hoogpolige vloerbedekking en geen springende familieleden om je heen. Ken je dat verhaal van dat kleine veertje wat los sprong en wat je nooit meer kon vinden? Nee? Dan heb je geluk.
Voordat je begint haal je nieuwe koolborstels, de bijbehorende veertjes en nieuwe antislipbandjes (altijd één setje extra) bij de winkel. Als je de handleiding en je locomotief even meeneemt (gewoon in de verpakking) weten hun wel wat je nodig bent. Heb je de handleiding niet meer? Kijk eens op de website van de fabrikant, n.a.w. kun je hem daar zo downloaden.
Als je lokomotief in onderdelen op de tafel ligt wil je niet twee weken die onderdelen los laten liggen omdat je winkel geen koolborsteltjes op voorraad had….. Pas als je die in huis hebt ga je dus aan de slag en NIET eerder.
Als eerste demonteer je de locomotief zoveel als nodig. Verwijder alleen de onderdelen die je wilt gaan onderhouden en laat de rest gewoon zitten. Ook als je ergens onderhoud aan kunt plegen zonder het uit elkaar te halen: lekker laten zitten en niet demonteren.
De manier waarop de kap op de lokomotief is gezet verschillend van loc tot loc. Soms is het een kliksysteem, bij andere locs is de kap vastgeschroefd en bij weer andere locs moet je buffers e.d. verwijderen om de kap los te krijgen. Een handleiding is noodzakelijk aangezien je daarin kunt zien hoe alles uit elkaar kan worden gehaald en straks ook weer in elkaar moet. Gebruik nooit geweld, zet geen grote kracht op onderdelen, maar zoek eerst in de handleiding op hoe je lok uit elkaar moet worden gehaald. Zodra je kracht gaat zetten op je lok moeten er alarmbellen afgaan dat je niet goed bezig bent met iets.
Als je de zijkanten van de locomotief iets moet uitbuigen om de kap eraf te halen zijn satéprikkers een goede oplossing. (met harde schroevendraaiers e.d. gaat het echt slecht, zeker NIET aan te raden!) Voorzichtig een aantal aan de zijkanten erin drukken en de kap wordt voorzichtig opengemaakt.
Het schoonmaken van de motor is een simpele klus. Haal de koolborstels eruit (kijk even in de handleiding van je trein waar (en of) ze er zitten en hoe je ze eruit haalt) en daarna is het veelal voldoende om de gedemonteerde motor een dagje in een badje van wasbenzine te laten weken, de wasbenzine verwijderd netjes alle olie en vet, boenen is niet nodig. Gebruik GEEN terpentine, dit laat een vettige laag achter die verstorend werkt. De motor monteer je pas als die weer goed opgedroogd is. Er zijn trouwens ook nog motormodellen waarbij de koolborstels niet vervangen of verwijderd kunnen worden, die noemen we dan onderhoudsvrij. Loopt een onderhoudsvrije motor niet goed? Dan zit er niets anders op dan de hele motor te vervangen.
Het vervangen van koolborstels:
De koolborstels van de motor slijten en na verloop van tijd gaat het (koolstof wat vrijkomt) de motor op cruciale punten verstoppen. De stroomafname wordt slechter, de lagertjes raken verstopt en de motor gaat zwaarder draaien. Vervang de koolborsteltjes (ja, die zijn erg klein) en ook de veertjes die erbij horen. Nu de koolborstelhouder er toch afligt, maak die ook even schoon en vet vrij.
Het schoonmaken van de wielen en stroomafnemers:
Zie: <Klein onderhoud voor de locomotief> voor het schoonmaken van de wielen. Vervang ook direct alle antislipbandjes, na verloop van tijd verdwijnen / verharden ze toch. De stroomafnemers kunnen voorzichtig met een doekje en wasbenzine worden gereinigd. Wees voorzichtig met die dingen! Ze buigen simpel en voordat je ze dan weer goed hebt…… maak ze desnoods alleen schoon met een tandenstoker die nat is gemaakt met wat schoonmaakmiddel en stop dan. Meestal zit er stof tussen en als je dat verwijderd is het meestal al voldoende. Een eenmaal verbogen stroomafnemer heb je niet zo 123 weer goed.
Smeren van de draaiende delen:
Eigenlijk zou ik willen beginnen met: niet doen! Er gaan meer locs stuk aan een teveel aan olie, dan aan een tekort. Teveel smeren leidt tot vette koolborstels, stof aantrekkende tandwielen en meer ellende. Maar goed, helemaal zonder gaat ook niet, en als je de motor in wasbenzine hebt gehad moet je hem nu wel smeren. Doe één druppel op de plaatsen waar de olie thuishoort (kijk even in de handleiding) en verder nergens. Herhaling: verder NERGENS. Vergeet de lagers van de motor na een wasbenzine badje niet één druppel te geven. Hoe? Doe wat olie (fietsenolie voldoet prima) op een bordje, haal met een naald één druppel eruit en doe dit op de juiste plekken. Je zult zien dat één druppel soms al veel is.
Zat er op sommige plekken vet en geen dunne olie? Doe op die plekken dan ook weer vet. Welk vet? Zelf gebruik ik kogellagervet van de auto garage. Even heenfietsen en een fotorolletje vullen (bij een goede garage kijken ze je alleen gek aan, maar het kost daarna niets) met kogellagervet en klaar ben je voor de rest van je leven. Want ook met vet is het devies: liever minder dan teveel…
Monteer de hele lokomotief weer zoals het in de handleiding staat. Je mag geen onderdelen overhouden trouwens, alles is nodig. (tja…..die brommer van vroeger…..) Zet de loc even op een test-spoor en kijk of alles goed werkt. Daarna laat je (als je ook de koolborstels hebt vervangen) de locomotief een half uur vooruit rijden, (begin langzaam en ga dan voorzichtig harder) en daarna een half uur achteruit. Op die manier slijten de koolborsteltjes netjes in de motor en heb je er weer jaren plezier van.
Vergeet ook het artikel over het schoonmaken van de rails niet te lezen.
