Geluidsisolatie en demping voor de rails
Het geluid van het ratelen van de wielen over het spoor is soms storend. Hoe demp je het geluid en hoe leg tegelijk daarmee het spoor wat hoger op een dijk?
Allereerst een leuke vraag: al eens langs de spoorbaan gestaan en een echte trein langs horen komen? En? Was dat geluidloos? Niet dus. De keuze om de modelbaan zo stil mogelijk te maken is daarmee een heel persoonlijke, en je zult zelf de vraag moeten beantwoorden. Wel is het zo dat het spoor meestal wat hoger ligt (op een soort van dijkje) en het dus mooier kan zijn om spoor op een soort verhoging te leggen.
Onderstaand een poging tot uitleg van een aantal zaken:
- De theorie en wat algemene praktische tips
- Verschillende soorten materialen voor demping
- Eindconclusie
Er zijn een aantal methodes die je kunt toepassen om het geluid van de rails te dempen en de sporen wat hoger te leggen.
Voordat ik de methodes beschrijf eerst een stukje theorie wat wel handig is om in de gaten te houden, daarmee aangevend dat er toch wel een aantal zaken spelen die je GOED in de gaten moet houden als je je bezig gaat houden met deze materie.
Stelling 1: Als de rails niet de baan raken maar zouden “zweven” boven de modelbaan zou je geen “geluids probleem” hebben.
Is dat een vreemde stelling? Ja en Nee. Het geluid komt niet richting de grondplaat, maar stopt op een laag lucht. Hiermee is direct duidelijk wat je moet doen om je modelbaan zo stil mogelijk te maken: laat de rails zoveel mogelijk zweven boven de grondplaat en je bent een eind op weg om de geluiden te elimineren. Hoe minder je de grondplaat rechtstreeks raakt, hoe beter het is.
Stelling 2: Zonder klankkast komt er bijna geen geluid uit de boxen van je stereo.
Iedereen die wel eens met audio spulletjes in de weer is geweest weet dat een speaker zonder klankkast een stuk minder geluid voortbrengt. Het geluid weerkaatst tussen de wanden van de klankkast en de trilling komt er versterkt uit. Met je modelbaan heb je hetzelfde, alleen nu wil je dat niet. De grondplaat van je modelbaan transporteert perfect de geluiden (trillingen) van je trein overal heen en versterkt het ook nog eens.
Dus moeten we opzoek gaan naar iets wat de trillingen absorbeert en het contact met de grondplaat minimaliseert.
Als je de modelbaan op een plaatje piepschuim o.i.d. zou neerleggen (dat zit vol met lucht kamertjes) raak je de grondplaat dus nog maar voor een gedeeltelijk, wordt ook een gedeelte van de trillingen weggenomen door het piepschuim en ben je dus voor een groot gedeelte dat contact geluid kwijt. Een prima oplossing…..:
Maar goed, dan heb je HET materiaal gevonden wat goed dempt, hard genoeg is dat het niet inzakt, en wat de contactgeluiden prima minimaliseert en kun je de rails gaan ballasten…..inderdaad…. via de ballast gaat het geluid nu toch weer richting de bodemplaat die als klankkast functioneert.
De demping die je mooi had gemaakt is nu weer voor een groot gedeelte verdwenen. De ballast komt als een knalharde koek om de hele constructie heen te zitten en versterkt het geluid weer….. Om die reden is het verstandiger om de ballast vast te plakken met een lijm die flexibel is en blijft. Houtlijm is m.i. om die reden geen aanrader, beter is het om voorstrijkmiddel of boekbinderslijm te gebruiken. Kijk daarvoor ook even naar het artikel “ballasten met houtlijm”.
Een ander probleem is de bevestiging van de rails op de dempende ondergrond. Als je de rails vastschroeft of spijkert kan het zo maar zijn dat die spijkertjes weer dwars door de isolatie heengaan direct de grondplaat in en je daarmee al je werk helemaal te niet doet……
–
Daarom is het beter om alles MINIMAAL vast te zetten met spijkertjes en schroeven en om de ballast te gebruiken als plakmiddel voor de rails. Tijdelijk kun je de spijkers erin laten, maar later is het toch het beste om er zoveel mogelijk weer uit te halen. Het vastzetten van de isolatielaag gaat prima (en ook nog eens goedkoop) met dubbelzijdig plakband wat je ook gebruikt om de vloerbedekking vast te plakken:
Tot zover de theorie, nu de praktijk. Een aantal voorbeelden van geluidsisolatie die worden toegepast op de spoorbaan:
De meest bekende (en oudste) methode werkt met kurk. Lekker stevig, goed te verwerken en dempt het geluid van de rails goed. In de jaren 80 (je weet wel, oranje behang en pindasaus) overal verkrijgbaar om aan de wand te plakken, inmiddels wel wat lastiger te verkrijgen. Let op!! De vloertegels zijn ongeschikt om te gebruiken! Die zijn veel te hard, en dempen het geluid helemaal niet. Als je nog kurk kunt vinden wil je een zachte variant.
Dempt erg goed, maar pas op dat je niet een te dikke laag gebruikt en een te zachte variant gebruikt waardoor de rails doorzakt. Ook is even “leunen” op de rails iets wat je niet wilt als je dit hebt gebruikt. Daardoor knapt de ballast er anders zo weer af met alle “plezier” van dien…. m.i. geen aanrader.
Te verkrijgen bij de dakdekker en is als ondergrond van de totale modelbaan een echte aanrader. Verwerkt erg goed en geen last van rondvliegende balletjes e.d. tijdens het snijden. Kijk op op de pagina voor de onderbouw voor meer informatie hierover.
Aaaarrggghhhhh, ik werd GEK van de losse balletjes die je krijgt tijdens het verwerken. Het dempt echter wel goed, maar is soms wel gevoelig voor verf met oplosmiddelen erin. Verkrijgbaar in verschillende diktes bij de bouwmarkt.
Verkrijgbaar bij de bouwmarkt en erg makkelijk te verwerken met de schaar. Gezien de dikte (dun) is het goed te verwerken voor N spoor. Kiezen tussen variant met of zonder aluminium laagje is niet nodig. Kies de goedkoopste variant, de werking is gelijk.
Dempt slecht, verwerkt niet lekker (stoft en pluist tijdens verwerken) en daarmee geen aanrader aangezien er betere alternatieven zijn. Tijdens het afwerken zuigt het verf e.d. op als een spons waardoor ballasten e.d. er niet makkelijker op wordt.
De demping is vergelijkbaar met kurk en is goed verkrijgbaar in de bouwmarkt. Onderbehang is gemaakt van een soort foam en verkrijgbaar in (o.a.) 3, 5 en 7mm dikte. Gezien de prijs en prestatie zeker een aanbeveling waard.
Een erg leuke manier is dubbelzijdig (foam)plakband. Niet de dunne (papier) versie, maar de dikkere versies (1,5 mm) doen het erg leuk. Simpel aan te leggen en ook weer (redelijk) simpel te verwijderen. Als je een beetje rondkijkt kun je het goedkoop aanschaffen en loopt het niet zo in de “papieren”, anders is het relatief duur. Oftwel, op naar de goedkopere “discounters” zoals de action, wibra en kruidvat. Ze hebben het niet altijd op voorraad, maar het is de moeite waard om de goedkopere soorten te vinden.
Let wel op met ballasten dat de oplosmiddelen in je verf of lijm die je gebruikt voor het ballasten niet de kleeflaag weer oplossen op de tape. Alleen proefondervindelijk kun je dat uitvinden, de praktijkervaringen die we zelf hebben opgedaan met de normale houtlijm methode zijn positief te noemen, maar met verf ballasten liet hier en daar toch de lijmlaag wat los aan de kanten. Niet zo erg (uiteindelijk plakte alles wel weer vast door de verf), maar wellicht toch even over nadenken of een proefstukje maken voor je “in het groot” begint.
Standaard modelspoor demping materialen voor rails:
Afgezien van alle alternatieven die hierboven zijn benoemd zijn er natuurlijk ook nog de standaard middelen van Noah, Merkur, Peco etc etc etc. Die werken over het algemeen erg goed, maar de aandachtspunten zoals genoemd qua bevestiging blijven wel. Ook kan het prijstechnisch aardig oplopen, maar makkelijk verwerkbaar zijn ze zeker:
–
Zoals je hebt kunnen zien zijn er toch wel een aantal aandachtspunten bij het verwerken van isolatie van de rails en de keuze van de materialen. Welke materiaal je kiest, is eigenlijk minder belangrijk dan de manier waarop je het bevestigd. Of je überhaupt geluidsisolatie wilt gaan toepassen is een persoonlijke keuze waar je wellicht nog eens goed over na moet denken.
