Bovenleiding zelf maken in schaal N

Bovenleiding op je modelbaan staat soms best leuk, en als je treinen hebt waar pantografen op zitten “moet” het eigenlijk wel. Maar hoe maak je nu zelf goedkoop en duurzaam je eigen simpele bovenleiding portalen?

Langs (bijna) iedere spoorbaan staan wel, maar op menige modelbaan zijn ze nergens te bekennen: bovenleidingmasten. Van de simpele enkele en dubbele masten,

Tot een enorm woud van draden en constructies:

Na het e.e.a. aan uitzoekwerk heb ik een bouwtekening van de masten in schaal N gemaakt. Deze tekening (klik) moet je even downloaden en uitprinten op een A4 papiertje voordat je verder leest. Als je deze masten hebt gemaakt, download en maak dan ook eens de meersporige masten.

In onderstaand voorbeeld maken we een enkele mast, maar de werking voor een dubbele is gelijk:

De materialen die je gebruikt zijn relatief eenvoudig te verkrijgen:

• Stukken spoorstaaf schaal N
• 0.4mm staaldraad, het liefst verkoperd. (verkrijgbaar in de hobbywinkel)
• 0,6mm staaldraad, het liefst verkoperd. (verkrijgbaar bij een lasserij als lasdraad)
• Dun harskern soldeer
• Soldeerbout van minimaal(!!) 40 watt
• M3 x 20 boutjes van messing

De spoorstaafjes kun je het makkelijkste uit wat afval stukken N rails halen. Merk en soort maakt (proefondervindelijk uitgevonden) niets uit, en ook flexibel of niet maakt niets uit. Pak gewoon wat beschikbaar is.

Ik heb als eerste stap een simpel malletje gemaakt om de spoorstaafjes op maat te maken. Men nemen een stuk hoekijzer (Praxis) van 1 millimeter dik:

Slijp nu in de hoeken een klein stukje eruit van 3 millimeter diep en 1,5 mm breed. Voor het gemak gaat dat het snelste met een slijpsteentje van 1,5mm breed, dan ben je zo klaar. Let op met de dremel, die wil dolgraag in je vingers kruipen met alle gevolgen van dien…..  De insnijdingen moeten breed genoeg zijn om er straks een spoorstaaf in te steken en zover mogelijk in de hoeken komen. Liever iets te ruim, als iets te krap, waarom zie je zo nog wel:

Slijp nu ook de andere kant 3 millimeter naar binnen toe op dezelfde manier en je hebt het volgende gemaakt. In onderstaand voorbeeld zie je dat ze allebei nog wat meer richting de hoek uitgeslepen moeten worden, nu wijken ze nog teveel af naar buiten:

Daarna slijp je aan één kant de L vorm er korter af:

Dit plak je op een werkplankje met wat secondelijm zodat je het als een malletje kunt gebruiken. Aan de andere kant plak je een stripje afval. Denk even goed na hoever het van de kanten af moet komen te zitten. De bedoeling is dat je een malletje krijgt waarin je de mast zo in kunt passen:

Je malletje is nu klaar en je kunt je eerste mastje ermee gaan maken. Pak een stuk spoorstaaf en leg die in de mal. Als je nu streepjes zet bij de juiste lengte maten hoef je niet steeds alles weer opnieuw af te meten en slijp je zo de mast en de horizontale ligger er zo in serie af. De lengte van de mast hangt af hoeveel hoogte je wilt houden tussen spoorstaaf en bovenleiding. Aangezien 4 centimeter volgens de NEM 201 het maximale is in N heb ik dat maar aangehouden, dan past alles eronder. Hoe hoog de mast moet zijn voor je eigen baan moet je even uitrekenen of uitproberen, dit is afhankelijk hoe hoog je spoor ligt t.o.v. de mastvoet, maar de bovenstaande maat moet bijna overal wel passen. De totale mastlengte is dan 6.4 centimeter. De ligger is 2,75 centimeter.

Nadat je de mast en de ligger op maat hebt gemaakt slijp je beide voor de helft in met een DUNNE slijpschijf, precies in het midden van het kruisje wat je hebt gemaakt:

Het resultaat is dan als volgt:

Smeer één inkeping in met purine (zonder kan wel, maar is erg lastig werken):

Leg nu die twee delen in je mal. Ze passen precies met de inkepingen in elkaar, en leg een HETE  en schone soldeerbout op de kruising zodat het geheel goed warm is. Als alles goed warm is voeg je onder de soldeerbout en in de inkeping soldeer toe. Door de purine kruipt het vanzelf alle hoekjes en gaatjes in:

 Je mast is nu voor de helft klaar. Maak je vooral niet druk om de smeerboel die de purine maakt, komt allemaal wel goed in een later stadium:

De volgende stap is van je M3 boutje een kruiskop te maken door met je dremel er even een extra spoortje in te frezen:

Smeer nu de kruiskop goed in met purine en zet je mastje erin. Stook daarna het geheel goed heet en soldeer die twee delen aan elkaar vast met veel soldeer. Daardoor verdwijnt de schroefkop volledig en wordt het een mooi bolletje waar de mast uitkomt:

Zoals je ziet, kun je later je mastje dus makkelijk vastzetten op je baan door de M3 door je bodemplaat heen te boren en onderaan even vast te zetten met een moertje:

Maak met behulp van de tekening nu de uitzetter met het 0.6 mm draad en soldeer die aan de mast vast. D.m.v. een magneetje blijft die tijdelijk op zijn plek zitten en voorkom je verbrande vingers. Zelf maak ik hem standaard te lang, en knip pas op het laatst het geheel op maat.

Je mast begint nu al echte vormen aan te nemen. Het voordeel van 0.6mm is dat het allemaal lekker stevig is, maar 0,4mm ziet er eerlijk gezegd wel fraaier uit. Zelf heb ik om reden van stevigheid toch maar 0,6mm gebruikt:

Maak vooral geen punt van de niveauverschillen door je soldeer, die verdwijnen straks wel onder een laagje verf. Als laatste stap maak je met een punttangetje de haak die bovenop de mast moet komen te staan. Die heb ik zelf wel van 0,4mm gemaakt aangezien het er anders echt te lomp uitziet. Gebruik een klein tangetje met een vierkante bek:

Vertin nu de bovenkant van de mast met gebruik van wat purine en zet daarna in die soldeer dat U vormpje vast. Gebruik op die plek zo weinig mogelijk soldeer, dat zie je wel terug:

Je mastje is nu technisch helemaal klaar:

Aangezien de purine nu overal zit moet het eerst GOED schoongemaakt worden. Pak nu weer een nieuw stukje hoekijzer en zet een aantal van je nieuwe mastjes daarin. Schroef ze even vast en laat ze een rondje meewassen in de vaatwasmachine of poetst alles goed schoon met wat schoonmaakmiddel. Er mag geen vuiligheid meer opzitten als je ermee klaar bent.

Als alles goed schoon en droog is pak je een spuitbus grijze primer en spuit je alles in een nette laag grondverf. Doordat je het met een spuitbus doet komt er een dikkere laag op die de niveau verschillen netjes in elkaar laat overvloeien: 

Je zult nu zien dat de grote verschillen in hoogte die je hebt veroorzaakt door soldeer e.d. minder op gaan vallen doordat een laagje verf het allemaal wat egaler en netter heeft gemaakt:

Als je grijze mastjes wilt hebben ben je nu bijna klaar. Zelf vindt ik de mastjes in de kleur groen mooier, dus dat gaat er als laatste nog overheen.

Maak die laag niet zo dik anders verdwijnen er weer teveel details…..

Daarna maak je met een stukje krimpkous of wat afval isolatie van een draadje een verdikking in de horizontale draad:

Als laatste stap moet de sokkel waarin de paal staat nog even een beton kleurtje grijs krijgen:

En dan is je mastje helemaal klaar. Het maken van een dubbele mast werkt in principe op dezelfde manier, en als je de enkele mast kunt maken lukt je dat ook wel. Wel moet je de maat tussen de palen natuurlijk laten afhangen van de ruimte die tussen de sporen ligt op je baan.

Als laatste nog wat voorbeelden van wat verschillende mastjes op modelbanen. Veel plezier met het maken!

400