Gelijkrichten van een wisselspanning

Voor veel zaken op de modelbaan heb je voldoende aan een 12 Volt wisselspanning, echter voor sommige dingen ben je een (nette) gelijkspanning nodig. Hoe maak je een gelijkrichter om van een wisselspanning een gelijklspanning te maken?

Op een treintransformator zitten (meestal) 2 uitgangen. Als je op de transformator kijkt zie je 2 symbooltjes die aangeven wat voor soort spanning eruit komt. Op een transformator zit maar één uitgang. Op de transformator kun je bij de uitgangen zien wat voor soort spanning het is: gelijk of wisselspanning.

De ene ljkt op een = tekentje wat aangeeft dat het een gelijkspanning is:

De andere lijkt op een ~ tekentje wat aangeeft dat het gaat om een wisselspanning:

De gelijkspanning wordt meestal gebruikt voor het laten rijden van de treinen (en wisselt dus met de snelheid van de treinen…….) dus voor het aansturen van de accessoires die gelijkspanning willen hebben (zoals LED’s) heb je daar niets aan.  Als je een transformator hebt specifiek voor de accessoires komt daar ook meestal alleen maar een wisselspanning uit.

Dus zul je de wisselspanning die de transformator levert (en die dus onafhankelijk is van de rijspanning voor de treinen) moeten omzetten in een vaste gelijkspanning. Speciaal daarvoor bestaat er een gelijkrichter. Onderstaand een foto van een gelijkrichter van het type RS501

Als je goed kijkt zie je daar de golfjes (~) tekentjes ook weer op staan en een plus (+) en een min (-) tekentje. Je kunt op de 2 pootjes waar de ~ bij staan nu 1 draadje van de wisselspanning aansluiten en dan komt er bij de andere pootjes een plus (+) en een min (-) uit.

Alhoewel dat al voldoende zou zijn om de wisselspanning om te zetten in een gelijkspanning is het altijd handig om aan de “gelijkspanningskant” nog een condensator toe te voegen. Dat ding ziet eruit als een soort tonnetje. Als je naar dat plaatje kijkt zie je dat bij één pootje een witte lijn staat getekend met min (-) tekens erin:

Hoe sluit je het aan? Onderstaand het schema van de onderdelen. We hebben aangehouden dat er als ingangsvoeding een transformator wordt gebruikt met een 16 Volt, 70VA uitgang. De meeste trafo’s voor modelspoor zijn daar gelijk aan (of kleiner) dus deze schakeling is redelijk universeel toepasbaar en met deze trafo VOL belastbaar.

• Aan de linkerkant gaat er een wisselspanning in
• Dan volgt de gelijkrichter (met 4 pootjes, waarvan 2 de ingang en 2 de uitgang zijn)
• Dan de condensator, met de min (-) aan de min (-) kant…. klinkt logisch, is ook logisch en anders zegt de condensator BOEM…..
• En dan kom je bij de uitgang uit van je  schakeling aan de “gelijkspanningskant”

Als je goed kijkt zie je dat de uitgangsspanning ook hoger is geworden doordat je er een gelijkrichter tussen hebt gezet. De ingangsspanning neemt toe met een factor 1,4 (De wortel van 2) maar de gelijkrichter zelf verbruikt ook nog eens 1,2 volt.

De uitgangsspanning wordt dus 16 x 1,41 – 1,2 = 21.4 Volt totaal. (Als er wat aan wordt gesloten)… dus LET OP!!! Als je wisselspanning trafo dus 12 volt afgeeft wordt je gelijkgerichte spanning dus… 15,6 volt.. En als je lampjes dus 12 volt mogen hebben.. gaan die dus poef zeggen… Kies dus je ingangsspanning die goed past met je einddoel. Een gewaarschuwd mens telt voor twee… of meer.. 

Onderdelenlijst:

• Gelijkrichter van 40 Volt / 7 Ampere
• Condensator van 35 Volt / 4700uF (Micros Farad)

Als laatste nog wat aandachtspunten:

• De onderdelen van bovenstaande schakeling zijn meer dan ruim bemeten. Je kunt de schakeling (in dot voorbeeld) dus VOL belasten zonder problemen. Zelf gebruiken we in de praktijk een bruggelijkrichter van 4A ipv 7A wat voor ons eigen gebruik nog steeds voldoende is. 
• Let bij het aansluiten van de bruggelijkrichter op de ~, – en + tekentjes.
• Let bij het aansluiten van de condensator op een + en de – kant. Wissel je die om dan zegt het poef…. 

En dat is alles. Met een beetje soldeerkunst maak je het zo zelf voor een paar euro. Veel plezier!