Wisselhandels voor de modelbaan
Om de wissels op je modelbaan om te zetten gebruik je meestal een schakelaartje:
Fleischmann, Roco, Piko, allemaal hebben ze zo hun eigen schakelaar en het werkt allemaal goed.
Maar toch… kregen we er niet het nostalgische gevoel bij dat we zelf echt een wissel aan het omzetten waren. Het bleef een soort van knopjes drukken, klik, klak, klaar.. en net niet naar ons gevoel.

Tijd voor verbetering. Als eerste hebben we een aantal wisselhandels van Trix geregeld. Dat zijn een soort van handles die je om kunt “gooien”.
Die dingen bestaan al jaren en op bijna iedere beurs vind je ze al vanaf één euro of zelfs minder. Niet meer nieuw verkrijgbaar, maar met een beetje zoeken zijn ze echt makkelijk te vinden.

Ze zijn er in een aantal varianten en de kleuren geven de functies aan:
- Zwart 6585-1 = wisselcontact puls. (oud)
- Geel 6584 = wisselcontact continu.
- Groen 6585 = wisselcontact puls. (nieuw)
- Blauw 6583 = enkelpolige schakelaar over de twee contacten heen.
- Rood 585 = schakelaar (die zijn voor dit project niet bruikbaar i.v.m het afwijkende type handel)
Eigenlijk zijn de zwarte, gele en groene allemaal zo aan te passen dat ze allemaal hetzelfde kunnen doen, maar goed, zo uit de doos hebben ze een net iets verschillende functie. Qua idee zijn ze al een stuk leuker dan die plastic drukknopjes, maar we wilden nog iets verder in de richting van en oude handelinrichting zoals die vroeger zat in de blokpost bij een seinhuis.
Voor dit project vallen de rode af, maar alle andere kleuren zijn voor ons doel prima. We hebben er een aantal goede van kunnen vinden en ook een aantal “slopers” die we ook nodig zijn.
Voor dit project ben je één goede schakelaar nodig en eentje om te slopen om uiteindelijk één handel te maken die we mooi vonden.

Als eerste haal je uit de sloop wisselschakelaar de handel. Schroefje aan de onderkant eraf draaien en je hebt de handle in de hand: (tekst gaat verder onder de foto’s)


Je ziet aan de onderkant een veertje zitten en die moet erop blijven voor deze eerste. Daarna ben je holle buisjes nodig met een binnendiameter van 3 millimeter. De goede modelbouwwinkel en anders Conrad verkoopt die dingen (artikelnummer: 222337) voor een paar euro.

Je zaagt een stukje buis af op de lengte van de handle zoals je die zou willen hebben. Zelf hebben we 9,5 centimeter aangehouden, dan kunnen er vijf stuks uit één lente buis. Je kunt ze zagen, of in stukken slijpen met een schijfje:

De bedoeling is dat je het buisje over de kop van de handel zet. De kop van die wisselhandle is echter te dik, dus moet je die een stukje dunner slijpen. Echt veel hoeft er niet af, rustig schuren / slijpen tot die net in het buisje past.

Daarna pak je uit een sloop wisselschakelaar een andere handle en je haalt het veertje er met (gepast) geweld af. Ze zitten eromheen geklemd, dus met een tangetje trek je ze eenvoudig los van de handel:

Je hebt nu twee wisselhandles:
- Eentje met een afgeschuurde kop maar wel met het veertje er nog aan.
- De andere is qua kop nog mooi, maar het veertje is eraf:

Je pakt nu het buisje en plakt aan de onderkant, met gel secondelijm, de kant erin met de gestuurde kop waar het veertje nog in zit:

En aan de bovenkant past nu de andere kant met de mooie kop, maar zonder veertje. Zoals je zult merken zal de onderkant er strak in passen, maar aan de bovenkant heb je wel wat ruimte over. Om die reden gebruik je dus een gel secondelijm en geen dunne secondelijm:

En dan is je wisselhandel klaar… je hebt nu een echte wisselsteller / trekhandle voor je modelbaan. Maar…

De bedoeling is natuurlijk dat je er een paar naast elkaar zet. Ziet er leuk uit toch zo? Zo ben je gevoelsmatig toch meer bezig om echt de wissels “om te gooien”.

Er is nog wel één ding wat nog niet lekker loopt…. Als we de foto iets anders draaien zie je het probleem al wel: de handels staan zo dicht tegen elkaar aan, dat, als je niet op past, je met je “dikke vingers” zo ook de handel er naast om tikt. In theorie past het allemaal net, in de praktijk gooiden we per ongeluk toch te snel de schakelaar ernaast ook om.

Dat kun je oplossen door er een plaatje tussen te doen, maar wij hadden er als eerste voor gekozen om van die gesloopte schakelaar een “dummy” tussenruimte te maken. Met wat verf maak je die zwart (wij waren lui en hebben hem zwart gemaakt met wat plakband) en die zet je dan tussen de echte schakelaars in. In welke stand je schakelaar nu ook staat, je hebt nu meer dan voldoende ruimte voor je vingers:

En toen dachten we klaar te zijn met deze “retro schakelaars” om je wissels mee te kunnen bedienen voor je eigen handelinrichting. Per schakelaar zijn we ongeveer 10 minuten bezig. Op langere termijn geven we ze ook de Deutsche Reichsbahn kleuren die ze ook in het echt hadden:
- Rood: Voor de bediening van seinen (Hauptsignale en Vorsignale). Een rood handel betekende dat hiermee een sein op “Frei” (veilig) of “Halt” (stop) kon worden gezet.
- Blauw: Voor de bediening van wissels (Weichen). Net als in Nederland werd blauw gebruikt om wissels om te leggen en te vergrendelen.
- Zwart: Voor vergrendelings- en afhankelijkheidsfuncties (Verschlusshebel). Zwarte handels werden gebruikt om ervoor te zorgen dat wissels en seinen in veilige volgorde werden bediend en niet onbedoeld konden worden gewijzigd.
- Wit: Voor speciale functies, zoals spoorwegovergangen (Schranken) of hulpfuncties in het beveiligingssysteem.
En als laatste actie hadden we met wat popnagels (4,8mm) er nog wat details bij aangebracht. Met wat uitproberen vonden we het toch mooier om ze bovenaan te zetten:

En toch…. waren we er toch niet echt blij mee. Want ze leken wel erg lang… veel te lang. En als we keken naar een voorbeeld van een echte wisselhandel in een seinhuis, zie je ook dat ze in het echt korter zijn. De behuizing keer twee is ongeveer de lengte van de handel. En die wij hadden gemaakt waren toch echt VEEL langer:


Oftewel, de secondelijm weer losmaken (heet stoken met een aansteker, dan laat het zo weer los) en daarna de handels korter maken. We hebben er tegelijk ook maar de juiste kleuren aangegeven met krimpkousjes in de juiste maat en dan leek het al een stuk beter:

En dat is het uiteindelijk geworden. Iets kortere handels, met een kleurtje van krimpkous en nu zijn we eindelijk tevreden met het eindresultaat:

En als bijkomende voordeel: de lege tussenkastjes (om ruimte tussen de schakelaars te krijgen) zijn nu ook niet meer nodig. Al met al een leuk resultaat.