Welke soort hout voor je treinbaan?
Als je een modelspoorbaan gaat bouwen kom je al snel bij de vraag: welke soort hout gebruik je voor de onderplaat van je treinbaan? Multiplex (en zo ja, welke soort) of toch MDF of spaanplaat?
Laten we beginnen met het volgende:
De kans dat je onderplaat langer mee gaat dan je treinen is groot. Treinen kun je verkopen, inruilen of wat dan ook, maar je onderplaat blijft. Altijd. Die vervang je niet zomaar. Een trein die niet goed rijdt of die je niet bevalt, kun je makkelijk vervangen. Ja, dat kost geld, maar het vervangen is simpel. Even de onderbouw van je modelbaan vervangen kan niet.
Dus voordat je begint besef je dat goed. De keuze van de houtsoort is eenmalig, ja, kost geld, maar is een investering waar je aan vast zit. Voor altijd. Daarop bezuinigen is niet slim, in tegendeel.
En dan gaan we het nu hebben over de soorten platen die je kunt kopen bij de bouwmarkt. Laten we ze een cijfer geven. 10 is super, 1 is slecht.
Spaanplaat. Spaanplaat wordt gemaakt uit zaagsel, kleine stukjes (spaanders) hout en een bindmiddel, meestal een kunsthars.
Voordelen:
– Goedkoop en prima verkrijgbaar.
Nadelen:
– Zuigt water (als je gaat ballasten gebruik je dat veel) en verf op als een dolle…. Dat betekent dat je eerst alles in de grondverf moet zetten (boven, onderkant, alles) en dan is je prijsvoordeel direct weg.
– Brokkelt snel af op de kanten
– Als je erin gaat zagen splintert het stevig en krijg je ruwe kanten die je daarna weer vlak moet zien te krijgen.
– Gebruik je een frees om iets uit te diepen, dan heb je een berg stof en geen net freeswerk.
– Is je ruimte voor je modelbaan niet echt superdroog? Dan krijg je zeker ellende.
Het eindcijfer voor spaanplaat: 3. Niet gebruiken. De kosten wegen niet op tegen de nadelen die er echt teveel zijn. Ja, in het verleden hebben ook wat het gebruikt, maar wat hadden we een spijt na een tijdje.
De volgende optie: MDF (oftewel: medium density fibreboard). MDF is een plaatmateriaal wat opgebouwd wordt uit kleine houtvezels die samen worden geperst. Als bindmiddel wordt er een hars gebruikt. In tegenstelling tot spaanplaat zie je die houtvezels niet meer zitten, het is meer zaagsel wat ze persen dan houtvezels.
Voordelen:
– Goedkoop en prima verkrijgbaar.
Nadelen:
– ZWAAR!
– Zuigt water (als je gaat ballasten gebruik je dat veel) en verf op als een dolle…. Dat betekent dat je eerst alles in de grondverf moet zetten (boven, onderkant, alles) en dan is je prijsvoordeel direct weg. Zuigt nog meer dan spaanplaat en dat is geen goed teken.
– Als je erin gaat zagen stuift het stevig, door de hele ruimte door… waar je treinen staan. “even” later een slootje erin zagen is daarmee een drama.
– Prima om in te frezen, maar alleen als de baan verder nog leeg is en de ruimte ook. Anders wordt stof je grote vijand.
– Is je ruimte voor je modelbaan niet echt superdroog? Dan krijg je zeker ellende.
Het eindcijfer voor MDF is een 4. Niet doen, het is te zwaar, en het bewerken ervan op lange termijn word je niet blij van. Het probleem met water en verf blijft je achtervolgen. Jaren lang.
De volgende keuze is Underlayment. Underlayment is een vlak en sterk plaatmateriaal wat bestaat uit meerdere lagen houtfineer. Het lijkt dus aardig wat op multiplex, maar is het toch net niet.
Voordelen:
– Goedkoper, maar niet goedkoop.
Nadelen:
– Veel te grof en niet vlak genoeg voor je treinbaan. Je wilt dat de rails echt vlak liggen, anders ontsporen je treinen. Is het niet nu, dan kom je er later vanzelf achter.
– Splintert op onverwachte plekken als je gaat zagen
– Er zitten best diepe scheuren en groeven in die je eerst moet wegwerken met plamuur o.id. en dan is je prijsverschil weer weg.
Het eindcijfer voor underlayment is een 4,5 Niet doen. Lijkt makkelijk, lijkt goed, maar is het niet. Het prijsverschil met goed hout is niet zo groot en daarmee niet de moeite waard.
En dan komen we bij Multiplex uit. Multiplex platen zijn platen die zijn opgebouwd uit een oneven aantal fineerlagen. Deze fineerlagen zijn kruislings op elkaar verlijmd.
Maar ja, dat wordt verkocht in Hardhout, Vuren, Berken en Populieren hout. Welke is de juiste of de beste?
– Hardhout krijgt een 5,5. Dit is de meest goedkope variant, maar is relatief zwaar en splinters behoorlijk als je erin gaat hakken en zagen.
– Vuren krijgt een 6,5. Is zachter, maar splintert nog steeds op plekken die je niet wilt. Qua gewicht al een stuk beter dan hardhout, maar nog steeds relatief zwaar.
– Berken multiplex krijgt een 7,5. Het is sterker dan populieren, maar ook zwaarder. Prima te verwerken, relatief licht, een goede keuze.
– Populier multiplex krijg een 8,5. Een mooie zachte houtsoort, prima te verwerken, kan tegen vocht, heb je jaren plezier van.
De eindconclusie is dat de beste onderplaat die wij aan kunnen raden van multiplex is, en als je het budget hebt, ga dan voor Berken of Populier. Ja, het kost meer, maar je hebt er jaren plezier van. Aanrader. Het is een eenmalige investering waar je jaren aan vast zit. Bezint eer ge begint en koop liever een trein minder dan een te slechte onderplaat.
Oh ja, en hoe dik moeten de platen zijn? 9 millimeter dik is het dunste wat we aanraden. Zelf gebruiken we het al jaren en dat bevalt prima. Ja, dunner kan, maar geeft op termijn ellende. Het gaat kromtrekken en erop leunen tijdens het bouwen is niet te doen. De volgende optie is 18 millimeter dik, het voordeel is dat het geluid van je treinen goed wordt gedempt, maar het kost wel direct een stuk meer.
De perfecte soort hout voor je onderplaat onder je modelbaan? Zoals je gezien hebt, bestaat er geen perfecte plaat hout die een 10 krijgt. Met multiplex gemaakt van Populierenhout heb je echter wel de beste keuze die wij konden vinden. En ja, het blijft hout, is nooit 100% perfect, maar populier of met berken heb je wel een onderplaat die langer meegaat dan je waarschijnlijk nodig bent.
